Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleneşeli bir düzen değildir. Tüze, toplum içinde insanların düpedüz nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Türe kıymeti zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene vurunmak, maşeri yaşamın gerçekleşmesini çıkarmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin zıtsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, katiyetle güzel kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum içinde insanların idare ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte tüze, âdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir model, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-natür ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence altına düzenınmasıdır. Tüze, insaniyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşu denli görüş ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, toplum sözleşmesi, natür ve insanlar olarak belirten telakkilerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini çıkarmak için konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, adalet ve seçimın bütünüdür. Daha münteşir bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş maşeri yaşamma düzenidir. Tüze Lügat Mealı Tüze kelimesi Arabi “adalet” kökünden hasılat ve adalet kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “adalet” kelimesinin çoğulu “ah’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na için tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mazmunında da kullanılır. Fen Mealı Tüze dönemden döneme değiştiği ciğerin hala doyurucu bir teşhism yapılamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Belli başlı bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi içinde üs olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sayfa saha kısmına Özel Tüze, eşhas ile büyüklük veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun saksılıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik büyüklük tarafından güvenceye düzenınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun eder kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle emsal nitelikteki birlik durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze sahaında yaptırım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları hapsetmek ciğerin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve dünyalık cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kazanç metres; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları gibi bambaşka tüze dallarında bambaşka yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal telakkileri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir yaşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri yaşamı düzenleyip insanların pasış ve güvenlik içinde bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Içtimai İhtiyaçların Karşılanması) Hukukun kılgın amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile toplum içinde canlı insanların, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun yapısından meydana gelen ihtiyaçlarını zıtlamaya çdüzenışır. Tüze bu fonksiyonu ile doğum, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni yaşamın üs gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun saf yapısına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine yaraşır sürdürmek zorundadır. Tüze önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de tutkundır; kazançlı yokluklara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile belli bir düzenleme altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak reel kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız teşhismıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sürdürmek üzere dü bambaşka anlamda kullanılır. Türe haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mazmunında şahsi bir özelliği deyimler. şahsiyet her vakit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni vermek yolunda kesiksiz ve değemekmez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe nosyonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze sahaında hukuki eder olarak gır konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğereren kurallar birlikü olarak tüze, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve harcamak durumunda bulunduğuna için, adaletin böylelikle, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm tüze sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir eder niteliğindeki adalettir. Tüze bir toplum düzenini ciğererir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzum bulunan düzeni arkalamak, gerekse onu değemektirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her vakit adalete saksıvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta zıtmıza kurulu tüze düzenlerinin birincil örneği, olması gereken tüze mazmunında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan tüze düzenlerinin kendisine yaraşır olup olmadığı açısından bir eder ve yorum ölçüsü evet. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve olumsuz zıtlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon istikrar içinde olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Olağan olarak tüm tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşamma uyacak, hem de bu maşeri yaşamın pasış içinde sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü esenlamaya çdüzenışacaktır.